Sağlıcakla Araştırma Grubu

29/03/2022

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte hayatımızın her alanına dâhil olan elektronik aletler ile sağlığımız ciddi tehlike altına girdi. Özellikle dijital ekrana sahip olan akıllı telefon, televizyon, dizüstü bilgisayar ve tablet gibi elektronik cihazlar mavi ışık adı verilen insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahip bir ışık türü yaymaktadır.

Mavi ışık insan gözünün algılayabildiği, 7 renkten oluşan renk spektrumunun bir parçasıdır. Işık spekturumundaki her rengin faklı bir dalga boyu, frekansı ve enerji seviyesi vardır. Mavi ışık 450 ile 495 nanometre arasında kısa dalga boylarına sahip, yüksek enerjili ve yüksek frekanslı bir ışıktır. Gün boyunca mavi ışığın birincil kaynağı güneş ışığıdır. Televizyon, telefon ve tablet gibi elektronik cihazlarda 400 ile 490 nanometre arasında değişen mavi ışık yayan LED’ler bulunur.

Mavi Işığın Sirkadiyen Ritime Etkisi

Beyin, gün boyunca bizi enerjik tutmak ve geceleri uyumamıza yardımcı olmak için farklı hormonlar üretir. İç saatimizin bu 24 saatlik döngüsü sirkadiyen ritim olarak bilinir.
Sirkadiyen ritminiz kendini ayarlamak için dış ortamdan, en önemlisi gün ışığı ve karanlıktan gelen sinyallere ihtiyaç duyar.

Gündüzleri özellikle güneşten gelen mavi ışık performansı ve ruh halini iyileştirirken, uyanık kalmanıza yardımcı olur. Hava karardığında epifiz beziniz vücudunuza yorulmasını ve uyumasını söyleyen melatonin hormonunu salgılar. Ancak elektronik cihazlar büyük miktarda mavi ışık yayar ve bu sirkadiyen ritminizi bozar.

Akşamları maruz kaldığınız mavi ışık, beyninizi kandırarak gündüz olduğunu düşündürür, bu da melatonin üretimini engeller ve uykunuzun hem miktarını hem kalitesini düşürür.
Gece saatlerinde mavi ışığa maruz kalmak vücudun biyolojik saatini alt üst eder. Daha kötüsü araştırmalar kanser, diyabet, kalp hastalığı ve obeziteye neden olduğunu gösteriyor.

Uluslararası uzay istasyonunun yapay ışıklandırma yapılan şehirleri incelemesi sonucu, yapay ışıklandırmanın çok yapıldığı şehirlerde erkeklerde prostat, kadınlarda ise meme kanserinin daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır.

Sirkadiyen ritmimiz, 24 saatlik bir döngüyü takip eden doğal, içsel bir süreçtir. Uyku düzenini, sindirimi, iştahı ve hatta bağışıklığı kontrol eder. Ancak normalden biraz daha geç kalkmak, hatta alıştığımızdan farklı bir zamanda yemek yemek gibi küçük şeyler bile bu içsel saati alt üst edebilir. Bu döngünün bozulması akıl sağlığı bozuklukları, kanser ve Alzheimer dâhil olmak üzere bir dizi sağlık sorunuyla bağlantılı olduğundan, sirkadiyen ritmimizin düzgün çalışması önemlidir.

Araştırmalar, Alzheimer hastalarında sirkadiyen ritim bozukluklarının, genellikle bozukluk tam olarak ortaya çıkmadan çok önce, hastanın uyku alışkanlıklarında meydana gelen değişikliklerin olduğunu göstermektedir. Bu, hastalığın sonraki aşamalarında kötüleşen bir şeydir. Ancak yetersiz uykunun Alzheimer’a mı neden olduğu yoksa hastalığın bir sonucu mu olduğu henüz tam olarak anlaşılamamıştır.
Mavi ışığa maruz kalma saatleri arttıkça göz yorgunluğu, uyku düzeni bozuklukları, bulanık görme, odaklanma zorluğu, göz kuruluğu ve tahrişi gibi birçok rahatsızlığın olasılığı da artış gösterir.

Toledo Üniversitesi`ndeki bilim adamları, teknolojik cihazlardan yayılan mavi ışığın görme kaybının önde gelen nedenlerinden biri olan makula dejenerasyonuna (sarı nokta hastalığı) yol açabileceğini ortaya koydu.
İstanbul Medipol Üniversitesi Vatan Klinikleri Göz Hastalıkları Bölümü Doç. Dr. Göktuğ Demirci “Elektronik cihazlardan yayılan mavi ışık nedeniyle, 2050 yılında dünyanın yarısının miyop, yani uzağı göremeyen olması bekleniyor” dedi.

Işığa maruz kalmak sirkadiyen ritimi etkileyen bir hormon olan melatonin salgılanmasını baskılar. Her türlü ışık melatonin salgılanmasını baskılarken, gece saatlerinde mavi ışığa maruz kalmak bunu daha güçlü şekilde yapar.

Harvard araştırmacıları 6,5 saatlik mavi ışığa ve yeşil ışığa maruz kalmanın etkilerini karşılaştıran bir deney yaptılar. Mavi ışık, melatonini yeşil ışıktan yaklaşık iki kat daha uzun süre bastırdı ve sirkadiyen ritimleri iki kat daha fazla değiştirdi.

Mavi Işığın Zararlı Etkilerinden Korunmak İçin

• Yatmadan iki ila üç saat önce parlak ekrana bakmaktan kaçının.

• Gece ışıkları için sarı ya da kırmızı loş ışıklar kullanın. Sarı veya kırmızı ışığın sirkadiyen ritimi değiştirmesi ve melatonini baskılaması daha azdır.

• Cihazlarınızın parlaklığını kısabilir veya kısa dalga boylu ışığa maruz kalma programlarını kullanabilirsiniz.

• Gece vardiyasında çalışıyor veya geceleri elektronik cihaz kullanıyorsanız, mavi ışık engelleyici gözlükler takın. Araştırmalar, insanların aydınlatılmış bir odada veya elektronik cihaz kullanırken mavi ışığı engelleyen gözlük kullandıklarında, sanki karanlıkmış gibi melatonin ürettiklerini gösteriyor.